Kabanata 4 – Sa Harap ng Pangulo
Enero 27, 1899 – Malolos, Bulacan
Mainit ang araw sa Malolos. Ang liwanag ng araw ay bumabagsak sa bubong ng simbahan na ngayo’y ginawang Kapitolyo ng Unang Republika. Ang malalapad na kahoy na pintuan ay nakabukas, at ang tunog ng mga yabag ng mga kawal ay nag-uunahan sa loob. Sa bawat dingding ay may nakasabit na bandila ng Pilipinas: tatlong bituin at araw, nangingislap sa liwanag.
Pumasok sina Adrian at Elena kasama si Heneral Luna, si Bernal, at ilang kawal. Agad nilang naramdaman ang bigat ng mga matang nakatingin. Mga opisyal na nakabarong, mga politiko, at ilang kilalang heneral na nakapalibot sa isang mahabang mesa. Sa dulo, nakaupo si Emilio Aguinaldo—malamlam ang mga mata ngunit matatag ang tindig, ang kaliwang kamay ay nakapatong sa lamesa, at ang kanan ay nakasuksok sa likod ng silya.
Tahimik ang paligid. Waring bawat tao ay nag-aabang kung sino ang unang magsasalita.
---
“Pangulo,” wika ni Luna, bahagyang yumuyuko. “Narito ang dalawang estrangherong aking ipinadakip—subalit ngayon ay aking ipinakikilala, sapagkat may dahilan kung bakit hindi ko sila pinapatay agad.”
Sumingkit ang mga mata ni Aguinaldo. “Bakit? At ano ang dahilan, Heneral?”
Tumayo si Luna, itinutulak si Adrian sa unahan. “Itong lalaking ito, nagpakilala bilang Adrian Villanueva. May kasama siyang babae, si Elena Ramirez. Ayon sa kanila… galing sila sa hinaharap.”
May kumaluskos ng mga abaniko at barong mula sa mga opisyal. Agad na may bumuntong-hininga ng pagkutya.
“Hinaharap?” sigaw ni Buencamino, isa sa mga konsehal. “Kalokohan! Ano’ng klaseng palabas ito, Heneral Luna? Nag-aaksaya tayo ng oras sa ganitong pantasya!”
Ngumisi si Luna, malamig. “Kung kalokohan lamang, bakit ako nag-aksaya ng panahon? Nakita ko mismo ang kaalaman nitong lalaking ito. Ang mga guhit na ipinakita niya sa akin kagabi—hindi ko maipaliwanag. Mga armas, mga pabrika, mga konsepto na wala pa sa ating panahon.”
Sumingit naman si Mascardo, nakataas ang kilay. “O baka naman isa itong espiya ng mga Amerikano, ipinadala upang lituhin tayo.”
Tahimik si Adrian. Alam niyang isang maling salita, maaari siyang ipapatay. Huminga siya nang malalim at nagsalita.
“Pangulo Aguinaldo, mga ginoo… hindi ko hinihingi ang inyong tiwala agad. Ngunit hayaan ninyo akong magbigay ng kaalaman na makatutulong sa ating laban. Ako’y may kaalaman tungkol sa agham, teknolohiya, at estratehiya na maaaring magbigay ng kalamangan sa ating bayan.”
---
Nagtawanan ang ilan sa mga politiko. Subalit nanatiling seryoso ang tingin ni Aguinaldo. “Kung ganoon,” wika ng Pangulo, “ano ang maibibigay mo sa amin na hindi kayang ibigay ng mga bihasang heneral at mga inhenyero natin?”
Umusog si Adrian, inilabas ang isa sa mga papel na palihim niyang iginuhit. Nakatupi iyon sa bulsa at nang buksan, tumambad ang larawan ng isang kakaibang baril.
“Isang armas na kayang maglabas ng daan-daang bala sa loob lamang ng isang minuto. Tinatawag itong submachine gun. Kung maitatayo natin ang tamang pabrika, maaari nating gawin ito.”
Nanlaki ang mata ng ilang opisyal. “Isang minuto? Daan-daang bala?” bulalas ni Bernal na nakatayo sa gilid.
“Imposible!” sigaw ni Mascardo. “Walang makakagawa niyan!”
Ngumiti si Adrian, may bahid ng kumpiyansa. “Hindi imposible. Ang susi ay ang mekanismo ng gas at spring recoil. Kung makakagawa tayo ng bakal na tama ang sukat, at makakalikha ng bala na pare-pareho ang kalibre, posible ito.”
---
Sumandal si Luna sa upuan, nakahalukipkip. “Kung totoo ang sinasabi mo, Adrian… paano ka makatitiyak na magagawa mo iyan sa ating mga panday? Wala tayong pabrika ng bakal na kasing husay ng mga banyaga.”
“Doon papasok ang plano ko,” sagot ni Adrian. “Hindi sapat ang pandayan lamang. Kailangang magtatag tayo ng pasilidad para sa pananaliksik at paggawa. Isang lugar kung saan sama-samang magtatrabaho ang mga bihasa sa panday, mga karpintero, mga mekaniko—lahat ng may kasanayan sa kamay at talino. Ituturo ko ang mga hakbang, mula sa hulmahan hanggang sa pagputok ng unang bala.”
---
Umungol si Buencamino. “At saan natin kukunin ang pondo para diyan? Wala ngang sapat na salapi para sa pagkain ng hukbo, tapos magsasalita ka tungkol sa mga pasilidad at pabrika!”
Mabilis na sumagot si Adrian, “Hindi lamang pondo ang kailangan. Kung maitatag natin ang mas mahusay na agrikultura at produksyon ng pagkain, makakalikha tayo ng sapat na yaman. May mga paraan upang mapabuti ang pagtatanim ng palay—gamit ang tamang irigasyon at organisadong pamamahala. Ang pagkain ang unang hakbang, at mula roon, may susunod na lakas para sa industriya.”
---
Nakatahimik ang lahat. Napansin ni Elena na nanginginig ang kanyang mga kamay, kaya’t bigla siyang sumingit, kahit may kaba.
“Mga ginoo… kung hindi natin susubukan ang kanilang mga kaalaman, tiyak na malulupig tayo ng mga Amerikano. Nakita ninyo na ang kanilang mga kanyon, ang kanilang mga armas. Kailangan nating gumawa ng paraan upang pantayan sila—o higitan.”
Tumingin si Aguinaldo kay Elena, at saglit na nagbago ang kanyang ekspresyon. “Matalino ang sinabi mo, señorita. Ngunit paano kung isa lamang kayong mga manlilinlang?”
---
Naroon ang katahimikan. Lahat ng mata’y nakatingin kay Adrian. Unti-unti niyang inilabas ang maliit na papel na nakatupi pa sa kanyang bulsa. Ito’y isa pang guhit—isang disenyo ng railway system.
“Kung ako’y manlilinlang,” wika ni Adrian, “hindi ko ipapakita ang isang sistemang mag-uugnay sa bawat bayan at lalawigan ng Pilipinas. Ang tren na magdadala ng pagkain, armas, at sundalo nang sampung beses na mas mabilis kaysa kariton o kabayo. Ito ang magpapalakas sa ating bayan. Ito ang unang hakbang patungo sa tunay na kalayaan.”
---
Nanginginig ang labi ni Luna. “Isang… tren? Ipinapanukala mong maglatag ng bakal sa bawat lupain?”
“Oo, Heneral,” sagot ni Adrian. “Mahirap, ngunit posible kung may plano at organisasyon. At kung sisimulan natin ngayon, may pag-asa pa tayong makahabol bago tuluyang lamunin ng mga banyaga ang ating bayan.”
---
Muling nanahimik ang bulwagan. Ilang opisyal ang nagbulungan, iba’y nakatingin kay Aguinaldo. Ang Pangulo, malamig ang mukha, nakatitig kay Adrian.
“Kung totoo ang sinasabi mo,” wika ni Aguinaldo, mababa ang tinig, “maaaring ikaw ang susi sa ating kaligtasan. Ngunit tandaan mo ito, Adrian Villanueva: ang sinumang mahuhuling nagsisinungaling o nagtatraydor ay walang awa kong ipapapatay. Naiintindihan mo ba?”
Matatag ang boses ni Adrian. “Naiintindihan ko, Pangulo. Handa akong patunayan ang aking sarili, sa gawa, hindi lamang sa salita.”
---
Mula sa gilid, ngumiti nang bahagya si Luna—isang bihirang ngiti, puno ng pang-uuyam ngunit may halong pag-asa. “Kung ganoon, Pangulo, hayaan nating subukin ang kanilang kaalaman. Kung totoo nga, baka may tsansa pa tayong lumaban nang patas.”
Tumango si Aguinaldo. “Magsimula ka agad sa plano mo, Adrian. Binigyan kita ng pagkakataon. Ngunit huwag mong aksayahin. At higit sa lahat, huwag mong ipagkanulo ang Inang Bayan.”
Sa sandaling iyon, huminga nang maluwag si Elena. Si Adrian nama’y bahagyang napangiti. Sa wakas, ang kanilang unang hakbang sa pagtatayo ng isang bagong kinabukasan ay nagtagumpay.
Ngunit sa ilalim ng mga ngiti, naroon ang panganib. Ang bawat kilos nila ay bantay-sarado ng mga politiko’t mga sundalo. At sa malayong sulok ng silid, may mga matang nagmamasid na may halong takot at inggit—mga matang naghihintay ng pagkakataon upang sila’y wasakin.
---
Itutuloy sa Kabanata 5...